Zakonnica

"Zakonnica (fr. La Religieuse) – powieść Denisa Diderota opublikowana po raz pierwszy w 1796, po śmierci autora.

Denis Diderot, ateista z przekonania, napisał Zakonnicę w celu wyrażenia własnych poglądów w sprawie zakonów i ich pozycji we współczesnym mu społeczeństwie. W celu zdobycia dodatkowych materiałów posłużył się mistyfikacją literacką: skontaktował się z autentycznym markizem de Croismare, o którym wiedział, że ten interesował się młodą zakonnicą ubiegającą się o przeniesienie do stanu świeckiego. Diderot podszył się w liście pod autentyczną mniszkę; aby przerwać nawiązaną korespondencję, po kilku listach upozorował śmierć kobiety, co miało nastąpić w maju 1760. Latem tego samego roku pisarz ukończył pracę nad utworem, którego jednak z powodów obyczajowych nie opublikował.

W Zakonnicy zastosowana została narracja pierwszoosobowa; całość stylizowana jest na pamiętnik Marii Zuzanny Simonin, przesłany do markiza z prośbą o pomoc. Diderot dokonuje psychologicznej analizy przeżyć szczerze wierzącej młodej kobiety, która nie odczuwa jednak powołania do życia zakonnego. Utwór wyraźnie kontrastuje ze sobą postawę zakonnic, które w większości jedynie symulują przywiązanie do religii, z postawą Zuzanny, osoby o bogatym życiu wewnętrznym, poszukującej w modlitwie pociechy w najtrudniejszych momentach życia. Równocześnie Diderot dokonuje analizy życia zakonnego zgodnie z przedstawioną przez siebie koncepcją biologiczną: traktuje klasztor jako zbiorowisko osobników danego gatunku, w którym te nieprzystosowujące się do sytuacji (jak Zuzanna) są skazane na cierpienie.

Przez dwadzieścia lat utwór Diderota był znany jedynie jego najbliższym przyjaciołom, gdyż pisarz nie publikował go w obawie przed cenzurą obyczajową. W 1780 autor, pragnąc poszerzyć krąg osób znających dzieło, przekazał rękopis szwajcarskiemu pisarzowi Meisterowi. Do pierwszej publikacji Zakonnicy we Francji doszło w 1796, następnie w 1821. Wznowienia utworu w latach 1824 i 1826 zostały zatrzymane przez cenzurę z powodu uznania tekstu za niemoralny.
Polski przekład Zakonnicy, autorstwa Wacława Rogowicza, został pierwszy raz opublikowany w 1949 i od tego czasu co najmniej pięciokrotnie wznawiany.
Film na podstawie powieści nakręcił Jacques Rivette, który był również współautorem scenariusza


"