Sebastian Grabowiecki

Sebastian Grabowiecki (ur. 1543, zm. 19 października 1607) polski poeta barokowy, tworzący jeszcze w czasach renesansu, twórca poezji metafizycznej i mistyczno-religijnej. W zgodnej opinii badaczy najwybitniejszy obok Mikołaja Sępa Szarzyńskiego polski poeta metafizyczny wczesnego baroku. W niektórych ujęciach jeden z dwu reprezentantów tego nurtu wczesnobarokowej poezji w Polsce.

W przeciwieństwie do reprezentującego humanistyczny aktywizm Sępa, Grabowiecki postulował w swej twórczości metafizycznej koncepcję kwietyzmu. O ile dla tamtego życie było ciągłym „bojowaniem”, o tyle twórca Setnika rymów duchownych skłaniał się ku koncepcji silniej ascetycznej – kwietyzmu właśnie, poszukując w deprecjonowanym w obliczu wartości duchowych świecie Bożego ładu, ukojenie wewnętrzne uznając za kres peregrynacji duchowej. Silnie akcentując kwietystyczne dążenie do pojednania się z Bogiem, Grabowiecki nie reprezentował później dopiero w Polsce rozwiniętych idei mistycznych. Grabowiecki w swej głęboko filozoficznej i uduchowionej liryce neguje wartość poznania empirycznego, za podstawowe i jedyne uznając – duchowe, metafizyczne.

Bóg jest w koncepcji świata poety jedynym źródłem prawdy, a pojednanie z Nim jedyną drogą do jej poznania. W istnieniu doczesnym człowiek jest samotny, świat jawi mu się jako obcy, niemożliwy do pełnego ogarnięcia i wrogi. Takie ujęcie zagadnienia ontologii wpływa na kształt liryki Grabowieckiego. Hernas:

Grabowiecki wypowiedział wszechstronną krytykę poznania zmysłowego jako podstawy poznania poetyckiego.(ibidem)

Przy olbrzymim zróżnicowaniu i wysublimowaniu skomplikowanych form wierszowych w Setniku stosowanych Grabowiecki drastycznie ogranicza zasób podejmowanych motywów i toposów. Bogactwo formalne idzie w parze z nadzwyczajną surowością materii opisującej świat przedstawiony. Ten jest jak gdyby odrealniony, nieco oniryczny, niekiedy o zabarwieniu alegorycznym. Właśnie ów formalny ascetyzm liryki Grabowieckiego (a trzeba pamiętać, iż tworzył on u progu silnie plastycznego w twórczości poetyckiej baroku) wpłynął na opinię belgijskiego polonisty Claude’a Backvisa, który stwierdził, iż monotematyczna poezja twórcy Setnika ma charakter „katarynkowy” i monotonny. Zamierzona monotonia jest w tym przypadku obraną drogą twórczą, realizującą na płaszczyźnie poetyckiej postulaty ascetyzmu, kontemplacji i kwietyzmu jako imperatywnej warstwy dotyczącej zagadnień ontologii i epistemologii liryki.

Początkowo Grabowiecki prowadził karierę dworską u Zygmunta II Augusta, a potem Stefana Batorego. Później został duchownym. Przyczyny nagłego zwrotu ku życiu kontemplatywnemu nie są dziś do końca wyjaśnione. Niewykluczone, że Grabowiecki był konwertytą, pod wpływem idei kontrreformacyjnych nawróconym z nieokreślonej dziś odmiany protestantyzmu na katolicyzm. Brak materiałów źródłowych nie pozwala na potwierdzenie tej hipotezy. Niewiadome są powody dla których polityk i żołnierz Grabowiecki rozstał się z życiem świeckim. Wiemy na pewno, iż porzuciwszy żonę i życie szlachcica został zakonnikiem. Być może za zasługi wojenne czy dyplomatyczne otrzymał w nowej roli stanowisko opata klasztoru cystersów w Bledzewie, które pełnił aż do śmierci.
[edytuj opis]