Charakterystyka postaci Azja Tuhaj-bejowicz

Według Sienkiewicza był synem Tatara Tuhaj-beja, wodza i księcia krymskiego, znanego z powieści Ogniem i mieczem. W dzieciństwie został porwany przez pana Nienaszyńca na wymianę za wcześniej uprowadzoną jego młodszą siostrę Halszkę. Ponownie porwany przez wiarołomnych towarzyszy Nienaszyńca zbiegł lub został porzucony na stepie. Znalazł go i przygarnął pan Nowowiejski, który początkowo wychowywał go jak rodzonego syna. Po odkryciu, że Azja zapałał uczuciem do jego córki Ewki (powiedział jej w lamusie, że ją miłuje, ułapił ją i zaczął całować), Nowowiejski zbił córkę, a Azję kazał wychłostać. Po zaleczeniu ran Azja zbiegł i tułał się po świecie, aż trafił do wojska pod dowództwo hetmana Jana Sobieskiego, który po bitwach pod Bracławiem i Kalnikiem mianował go setnikiem chorągwi lipkowskiej. Następnie został odkomenderowany do stanicy Chreptiów pod komendę Michała Wołodyjowskiego, gdzie był znany pod przybranym nazwiskiem Mellechowicz. Rozpoznał go dopiero jego dawny opiekun, Nowowiejski. Tuhajbejowicz do szaleństwa zakochany w Baśce Wołodyjowskiej bezskutecznie próbował ją porwać. Kiedy to mu się nie udało (Wołodyjowska broniąc się uderzeniem kolby pistoletu wybiła mu oko, zmiażdżyła górną część nosa i nadwyrężyła kość policzkową), zabił starego Nowowiejskiego, Ewkę oddał Tatarom, a Zosię Boską – narzeczoną Adama Nowowiejskiego, brata Ewy – zhańbioną trzymał w swoim namiocie, a następnie sprzedał jako niewolnice. Oficjalnie przeszedł razem ze swoimi oddziałami na stronę turecką i został mirzą i dowódcą wszystkich Lipków. Schwytany przez Adama, zginął w męczarniach, wbity na pal na zgliszczach Raszkowa.

Azja Tuhajbejowicz nie miał swojego historycznego pierwowzoru, służył Sienkiewiczowi raczej za uosobienie cech przypisywanych typowo Azjatom. Częściową inspiracją mogły być jednak dzieje Aleksandra Kryczyńskiego, autentycznego przywódcy Lipków[1].

W filmie Pan Wołodyjowski w postać Azji Tuhajbejowicza wcielił się Daniel Olbrychski.